1- موضوع پژوهش........................................................................................................................................... 4
تعريف رضايت................................................................................................................................................ 10
تعريف رضايتمندي زناشويي.......................................................................................................................... 11
تعريف ازدواج .................................................................................................................................................... 12
نقش زن در زندگي امروز .............................................................................................................................. 35
زن در نقش همسري ...................................................................................................................................... 35
موقعيت زن در اسلام ..................................................................................................................................... 36
ازدواج از نظر اسلام.......................................................................................................................................... 37
سختگيري در مسئله ازدواج.......................................................................................................................... 38
اهداف والاي ازدواج در اسلام........................................................................................................................ 38
معيارهاي انتخاب همسر ................................................................................................................................ 40
عقد وعروسي...................................................................................................................................................... 44
حقوق زن وشوهر.............................................................................................................................................. 45
خانواده متزلزل . .............................................................................................................................................. 50
خانواده متعادل.................................................................................................................................................. 50
خانواده متكامل.................................................................................................................................................. 50
ويژگيهاي ارتباط سالم زن و شوهر.............................................................................................................. 51
ويژگيهاي ارتباط ناسالم زن و شوهر............................................................................................................ 52
توصيههايي براي زن وشوهرها....................................................................................................................... 53
شيوههاي كاربردي براي رسيدن به تفاهم ................................................................................................ 53
خانواده گسسته ........................................................................................................................................... 56
انواع عوارض بعد از طلاق............................................................................................................................... 58
تدابير اسلام براي پيشگيري از طلاق......................................................................................................... 59
تعريف هوش....................................................................................................................................................... 60
وضعيت هوش در سازمان واعمال ذهني ................................................................................................... 63
ماهيت عامل g ................................................................................................................................................ 67
آزمونهاي فردي هوش...................................................................................................................................... 82
ديدگاه نظري مختلف از مفهوم هوش.......................................................................................................... 83
نظريه چند عاملي ترستون............................................................................................................................. 88
نظريه سه بعدي گيلفورد................................................................................................................................ 89
نظريه كتل درباره هوش متبلور وهوش سيال............................................................................................ 90
1-1- جامعه مورد بررسي.............................................................................................................................. 114
2-1 روش نمونه گيري .................................................................................................................................. 115
جدول داده هاي خام زنان.............................................................................................................................. 143
فهرست جدولها
فهرست نمودارها
ادبيات و پيشينه تحقيق
پژوهش حاضر شامل دو بخش است كه بخش اول مربوط به مبحث رضايت زناشويي و بخش دوم مربوط به مبحث هوش ميباشد. در بخش اول به بيان تعريف رضايت و رضايت زناشويي ، ازدواج ، اهداف والاي ازدواج در اسلام ، نقش زن در زندگي امروز ،شرايط همسر در ازدواج ،حقوق زن و شوهر برهم ،هدف زندگي از ديد قرآن ، برقراري ارتباط مؤثر خانواده و طلاق ميپردازيم و در بخش دوم به بيان تعريف هوش،عوامل مؤثر در هوش ، نظريههاي هوش و آزمونهاي هوش ميباشد.
رضايت حالت هيجاني است كه بارسيدن به يك هدف پديد ميآيد(ذوالفقار،1380، ص 63).
پار سونز، رضايت را به عنوان حالت دروني در مقابل خوشايندي كه حالت ظاهري دارد مطرح ميكند ( همان منبع) .
شعارينژاد 1343 ميگويد : رضامندي به آن حالت موجود زنده گفته ميشود كه تمايلات محرك وي به هدف خود رسيدهاند. احساسي كه شخص هنگام رسيدن به آرزوهايش پيدا ميكند(همان منبع) .
دايرهالمعارف فلسفه و روانشناسي رضايت را اينگونه تعريف ميكند: رضايت خوشايندي برآمده از آگاهي به يك وضعيت راحت است كه معمولا با ارضاي بعضي تمايلات خاص پيوند خوردهاست . از آنجائيكه رضايت همرا خوشايندي است ، لذا خوشايندي ممكن است به رضايت تبديل شود . افراد رضايت را در فكر كردن به وضعيتي كه در وهله اول از خوشايندي براي آنها حاصل ميشود به دست ميآورند(همان منبع).
تعريف رضايتمندي زناشويي
وينچ[2] وديگران 1974معتقدند كه رضايت زناشوئي ،انطباق بين وضعيتي كه وجود دارد و
وضعيتي كه مورد انتظار است ميباشد (ذوالفقار ، 1380 ، ص64).
يكي از عوامل مهم در هر رابطه زناشويي رضايت خاطري است كه زن و شوهر از آن احساس ميكنند. ميزان رضايت خاطر شما از رابطه زناشويي روي ارسال و دريافت پيام تاثير ميگذارد . شوهري كه از ازدواج خود ناراضي است به حوادث منفي زندگي توجه ميكند و از پيام همسرش برداشت منفي مينمايد . در حالي كه شوهر راضي از ازدواج برداشتهايش مثبت است (قراچه داغي ، 1379، ص83).
سه نوع انديشهاي كه در روابط صميمانه از اهميت فراوان برخوردارند انتظارات از رابطة زناشويي يا معيارها، باورهاي مربوط به روابط زناشويي و تبيين رفتار همسر هستند(قراچهداغي ، 1379، ص85).
ازدواج
رسول اكرم (ص) فرمودند: بعد از اسلام كه بالاترين نعمتهاست ، همسر خوب و شايسته بزرگترين نعمت زندگي است.
بلوغ جنسي عبارتست از خواستههاي فيزيولوژيكي يك فرد و ازدواج جوابي است به خواستهها و هرچه بين اين دو سؤال وجواب فاصله بيشتر باشد عقدههاي رواني بيشتر است و در اجتماعي كه بلوغ را به علل كيفيات شهواني و محركهاي معمولي يا بنابر خاصيت مصالح زودرس ميسازند بحرانهاي قلمداد شده فوقالعاده ميشوندومخرب (پاكنژاد ، 1374 ،ص 103).
تعريف ازدواج
ازدواج ارتباطي است كه داراي تماميت بينظير و گستردهاي ميباشد،ارتباطي كه داراي ابعاد زيستي ، عاطفي ، رواني ، اقتصادي و اجتماعي است . به عبارت ديگر ،همزيستي زوجين در درون خانواده ، موجب چنان ارتباط عميق و همهجانبهاي ميشود كه بي هيچ شك و شبههاي قابل مقايسه با هيچيك از ديگر ارتباطات انساني نميباشد به نحوي كه قرارداد ناشي از آن داراي نوعي تقدس شده است . بطور كلي ازدواج را ميتوان عملي دانست كه موجب پيوند دوجنس مخالف بر پاية روابط پاياي جنسي ميشود و با انعقاد قراردادي اجتماعي مشروعيت پيدا ميكند (نجاتي ،1381 ، ص 23).
كارلسون[3] ازدواج را چنين تعريف ميكند ، ازدواج فرايندي ميباشد از كنش متقابل بين يك مرد و يك زن كه با تحــقق بخشيدن به بــرخي شرايط قانوني و برپاداشتن مراسمي براي
برگزاري زناشويي انجام ميگيرد .كلودي استروس[4] ازدواج را بر خوردي دراماتيك بين فرهنگ و
طبيعت يا ميان قواعد اجتماعي و كشش جنسي ميداند(همان منبع).
ازدواج رابطه نزديكي است كه ميان مرد و زن براي مدت طولاني برقرار ميشود بنابراين جوانان بايد قبل از ازدواج شرايطي را كه لازمه زناشويي موفقيتآميز است در نظر بگيرند. اين رابطه تنها بمنظور ارضاي تمايلات آني نيست بلكه زندگي آينده و خوشبختي زن و مرد و كودكان آنها بر اساس اين پيوند قرار گرفته است و يكي از علل عمدة اختلالات رواني در كودكان گسسته شدن رابطة خانواده و يا اختلافات شديد خانوادگي است (شاملو، 1378 ، ص 60).
فوائد ازدواج
انتخاب و ازدواج با همسري مناسب يكي از عوامل مهم و مؤثر جهت رسيدن به خوشبختي است(نوروزي،1372، ص 44).
از فوائد ازدواج ميتوان كسب استقلال،انس و آرامش ،حفظ عفت و مصونيت از گناه ،آرامش و تعادل اعصاب ، توليد و تكثير نسل، تعاون در اطاعت و نيل به ثواب ، سلامت و امنيت اجتماعي را نام برد(نوروزي،1372، ص 45).
غزالي دانشمند بزرگ اسلامي ،در نكاح پنج قائده مستتر ميباشد. اولاد،كم كردن شهوت،تدبير منزل كه مربوط به زنان است،كثرت تعداد خانواده سببي و نسبي(همان منبع).
ازدواج دختر و پسر ريشههاي دوران كودكي
هر كس ممكنست عصباني شود سهل است اما بحق خشمگين شدن و در حد واندازه معقول، در زمان مناسب،با دليل موجه و به شيوهاي مناسب ، ساده نيست (ارسطو ، به نقل از بلوچ ،1379 ،ص 11).
تحقيقات نشان داده كه در دوران كودكي به پسرها و دخترها در زمينة كنترل عواطف خويش درسهاي بسيار متفاوتي داده ميشود . والدين بطور كلي بيشتر با دختر خود دربارة احساسات و عواطف بجز خشم صحبت ميكنند تا با پسر خود . مثلا به دخترها اطلاعات بيشتري راجع به عواطف داده ميشود تا به پسرها . زماني كه مادرها با دخترهاي خود راجع به عواطف و احساسات بحث ميكنند در مقايسه با پسرها با جزئيات بيشتري به اين امر ميپردازند . آنها معمولا با پسرهاي خود در مورد علل و نتايج احساساتي شبيه به خشم بيشتر حرف ميزنند و آنها را در اين باره نصيحت ميكنند(بلوچ ، 1379، ص 199).
دخترها در زمينة درك پيامهاي عاطفي كلامي و غير كلامي ، همچنين بيان احساسات خود و تبادل آن با ديگران به مهارت ميرسند و پسرها بخوبي ياد ميگيرند كه در هنگام آسيب ديدن ، ترس ، گناه و ضعف هر چه كمتر دچار احساسات شوند . حس همدلي زنها خيلي قويتر از مردهاست.آنها حداقل خيلي بهتر از مردها ميتوانند از طريق چهره ، لحن صدا و ديگر علائم غير كلامي به احساسات دروني ديگران پي ببرند . بطور كلي درك احساسات يك زن از روي چهرهاش خيلي سادهتر از يك مرد است در حاليكه از لحاظ بروز عواطف در چهره هيچ پسرها و دخترهاي خردسال وجود ندارد ولي همانطور كه بزرگ ميشوند اين خصوصيت در پسرها كمتر شده و در دخترها افزايش مييابند زنان در مقايسه با مردان عواطف و احساسات را با شدت و ناپايداري بيشتري تجربه ميكنند. از اين لحاظ آنان عاطفيتر از مردان هستند . از اينها ميتوان نتيجه گرفت كه بطور كلي زنها هنگامي كه وارد زندگي زناشويي ميشوند براي ايفاي نقش مدير عواطف و احساسات كاملا تعليم ديدهاند در حاليكه مردها از اهميت اين امر براي حفظ بقاي رابطه زناشويي درك كافي ندارند(بلوچ ،1379، ص201).
در تحقيقي كه بر روي 264 زوج انجام گرفت براستي مهمترين عنصر براي زنان نه مردان در رضايت از روابطشان اين حس بود كه ارتباط خوبي با شوهرشان داشته باشند. تدهوستون[5] روانشناس دانشگاه تكزاس بيان ميكند از ديدگاه زنها صميميت و نزديكي يعني گفتگو راجع به مسائل بويژه در مورد خود رابطة زن و شوهر. مردها روي هم رفته درك نميكنند كه زنهايشان از آنها چه ميخواهند ، آنها ميگويند من از او ميخواهم كه به اتفاق هم كاري انجام دهيم ولي همة كاري كه او ميخواهد انجام بدهيم اينست كه بنشينيم و حرف بزنيم (همان منبع).
در حقيقت موضوعات خاصي از قبيل تعداد دفعات رابطة جنسي ، نحوه تربيت فرزندان و يا مقدار پسانداز و قرض هيچكدام نميتوانند باعث ايجاد يا متلاشي شدن پيوند زناشويي شوند بلكه عاملي كه سرنوشت يك زندگي مشترك را رقم ميزند اينست كه زن و شوهر چگونه راجع به رنجشها ،دلخوريها و مسائل آزاردهنده فيمابين بحث و گفتگو ميكنند حتي توافق در مورداينكه چگونه مخالفت خود را ابراز كنيم ميتواند راهي براي بقاي زندگي زناشويي باشد. زن و شوهر بايد در هنگام برخورد با احساسات و عواطف سخت و انعطاف ناپذير يكديگر بر تفاوتهاي دروني مربوط به جنسيت خود غلبه كنند . شكست دراين زمينه زن و شوهر را درمقابل شكافهاي عاطفي كه ميتوانند نهايتا رابطة آنها را از هم بگسلانند آسيب پذير ميكند . چنانچه يكي از طرفين يا هر دو آنها در زمينه هوش عاطفي دچار نقص و كمبودي باشند آنگاه شكافهاي عاطفي به احتمال زياد گسترش مييابند(بلوچ ،1379، ص 203).
گتمن دريافته است كه يــكي از نخستين پيامــهاي هشداردهنده راجـع به در خـطر بودن
زندگي زناشويي انتقاد تند و بيرحمانه طرفين از يكديگر است . دريك رابطه زناشويي سالم زن
و شوهر بطور آزادانه از هم انتقاد ميكنند. اما غالبا در لحظات خشم است كه گلايهها به روشي مخرب و به شكل تهاجم به شخصيت همسر بيان ميشوند(بلوچ، 1379،ص 204).
تفاوت بين انتقاد از شخصيت و گلهگذاري از عملكرد فرد بسيار ساده است در گلهگذاري اصولي ، مرد از عمل زن انتقاد ميكند و احساس خود را در اين مورد بيان ميكند اما در انتقاد از شخصيت اعتراض را تبديل به حملهاي همه جانبه به طرف مقابل ميكند . دراين روش انتقاد باعث ميشود شخص احساس شرم كند و فكر كند مورد تنفر و سرزنش ديگران است و رنج ميبرد . همة اينها به احتمال زياد بجاي آنكه وي را ترغيب كند كه رفتار خود را تصحيح كند باعث ميشود به واكنش تدافعي روي بياورد(بلوچ ، 1379، ص 205).
بدتر از همه زماني است كه انتقاد توام با تنفر و تحقير باشد .خشم براحتي تحقير را با خود ميآورد كه معمولا نه فقط با كلمات بلكه همچنين با لحن صدا ادا ميشود .وقتي زن يا شوهر مرتكب يكي ازاين حركات ميشوند ديگري را وارد درگيري عاطفي ميكنند و ضربان قلبش به اندازه 2تا 3 ضربه در دقيقه افزايش مييابد (بلوچ ، 1379،ص 206).
افكار مسموم
كسانيكه بدبين هستند بشدت در معرض راهزني عاطفي قرار دارند . آنها اغلب اوقات از اعمال و رفتار همسران خود عصباني ، آزرده و غمگين ميشوند و به محض آنكه اين واقعه شروع ميشود در افسردگي فرو ميروند . اين افسردگي به همراه ديد بدبينانه آنها باعث ميشود كه در برخورد با همسر خود به انتقاد و بدگويي از او بپردازند و اين امر به نوبه خود احتمال سكوت سنگين را در روابط آنها افزايش ميدهد . شايد تلخترين و مهلك ترين افكار سمي در نزد شوهراني يافت ميشود كه نسبت به همسران خود خشونت جسماني اعمال ميكنند(بلوچ ، 1379، ص 209).
بهداشت رواني
بهداشت رواني داراي اصولي است كه ميتوان به اختصار به آنها اشاره كرد . احترام به شخصيت خود و ديگران .اصول بهداشت رواني مبتني بر تقويت افراد استوار شده است و از تخريب شخصيت افراد تا جايي كه امكان داشته باشد جلوگيري ميكند . تقويت مكانيسمهاي تشويقي به جاي تنبيه و پيشه گرفتن بردباري و چشمپوشي از بعضي كارهاي منفي ميتواند در اين راستا معني شود . روبرو شدن با واقعيات اجتماعي و زندگي از اصول مهم بهداشت رواني محسوب ميشود . شخص بايد خود را آنگونه كه هست قبول كند . كشمكش و عدم قبول واقعيات اغلب موجب بروز اختلال رواني ميشود . خيلي از افراد نه تنها نقصهاي خود را قبول نميكنند بلكه با مكانيسمهاي مختلف سعي دارند آن را بپوشانند و مشكلات عاطفي جزئي از زندگي محسوب ميشوند . سلامتي رواني به نحوة روبرو شدن با اين مشكلات و يافتن بهترين راه حل براي غلبه بر آنها بستگي دارد (نجاتي ،1381، ص 107،108).
در خانواده اگر شخص يادبگيرد كه محبت كند ، عشق بورزد و تنفر و خشمهاي خود را كنترل و پنهان كند در دوران بزرگسالي مشكل پيدا نميكند . فرزندان معمولا ارزشها و معيارهاي والدين خود را ياد ميگيرند . اجتماع نيز چون والدين قوانين خود را داشته و هركس كه در جامعه زندگي ميكند بايد از قوانين آن پيروي كند . هركس كه رفتارش از خودخواهي سرچشمه گرفته باشد در بيشتر مواقع بدون شك در رفتار با ديگران با مشكل روبرو ميشود (نجاتي ،1381، ص 109).
خود كنترلي مشكلترين درسي است كه هر فرد بايد آن را يادبگيرد . بدست آوردن رضايت از زندگي براي بهداشت رواني ضروري است . رضايت ممكنست از احساس برتري و پيشرفت ، از رسيدن به نياز و آرزوهاي شخصي ، مقابله بامشكلات و ناملايمات و موارد ديگر بدست ميآيد . رضايت پشتوانه قوي و نيرومندي براي مقابله با مشكلات است . توانايي در كسب رضايت به انسان استقامت ميدهد و موجب خشنودي دروني ميشود. نياز به احساس امنيت يكي از نيازهاي اساسي انسان است . توانايي راحت و صميمي بودن ، احساس تعلق داشتن ، شناخته شدن ، داشتن موقعيت مناسب و خوب در ميان ديگران و مسائلي از اين قبيل به آساني بدست نميآيد بلكه يك برنامه ريزي درست و منطقي ميخواهد . احساس ناامني عاطفي به شكل مزمن و طولاني فشار سنگين به انسان وارد ميسازد كه ممكنست به بيماري مشخص منجر شود . خانواده مهمترين سهم را در شكل دهي بهداشت رواني و شخصيت دارا ميباشد ، خانوادهاي كه در آن عشق ، علاقه و محبت به اندازه كافي مبادله ميشود ، سلامت رواني افراد آن تا حد زيادي تامين است (نجاتي ،1381، ص 110،111).